به نقل از «همشهری آنلاین»

پنجره‌ای رو به امید در کوچه‌های مهربانی | راز جام چهل‌کلید در سقاخانه‌ها

تاریخ انتشار: ۶ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۷۶۵۷۷

همشهری آنلاین-نگین پذیرا: انگشتانش بین میله‌های آهنین پیچ و تاب می‌خورد و چادرش را جلوی صورت می‌کشید با چشمانی گریان به نور شمع چشم دوخته است و با نگاهش حرف می‌زند. آمده تا با روشن کردن شمعی راز دلش را به سقاخانه گره بزند و برود تا شاید روزی گره از کارش باز شود. چشمت که به سقاخانه می‌افتد هوایی می‌شوی که شمعی روشن و درددل کنی، همین که سقاخانه در این شلوغی و هیاهوی شهر آرامت می‌کند دنیایی می‌ارزد و می‌دانی همین روزها دوای دردت پیدا می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اینجا همان جایی است که شب عاشورا و شام غریبان هزاران دردمند سراغش می‌آیند و دست به دامن حضرت ابوالفضل(ع) می‌شوند.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

سقاخانه کل‌عباسعلی

نخستین سقاخانه‌ای که به سراغش می‌رویم حوالی «چهارراه حاج محراب» است. سقاخانه‌ای معروف به «کل عباسعلی». بالای سردر کاشیکاری سقاخانه، سال ۱۳۱۱ حکاکی شده است. اهالی محله می‌گویند که سال ۱۳۱۱ «عباسعلی کربلایی» سقاخانه را بازسازی و مرمت کرده‌ و نامش به یادگار روی سقاخانه مانده است.

«تورج فلاح» همسایه دیوار به دیوار سقاخانه «کل عباسعلی» است. او می‌گوید: «در همین محل به دنیا آمده و بزرگ شده‌ام. کار و کاسبی‌ام را هم همینجا شروع کردم. ۵۰ سالی می‌شود که ساکن این محله‌ام. خودم حاجتم را از سقاخانه گرفته‌ام. اینجا متعلق به حضرت ابوالفضل(ع) است. مردم حاجتشان را از او می‌خواهند تا واسطه‌ای شود و پا در میانی کند و گرفتاری‌ها رفع شود.» او می‌افزاید: «همیشه قبل از باز کردن مغازه و شروع به کار، ابتدا به سقاخانه می‌روم و درواقع به حضرت ابوالفضل(ع) ادای احترام و سلامی به آقا می‌کنم و بعد کرکره مغازه را بالا می‌کشم. باید دهه اول محرم اینجا بیایید. از اهالی محله امیریه تا شهرری و نیاوران به سقاخانه کل عباسعلی می‌آیند.»

او می‌گوید: «اول تا سوم امام‌حسین(ع) را خودم اینجا به همه اهالی و مهمانان سقاخانه چای زغالی می‌دهم. از همه جای تهران برای دیدن سقاخانه ما می‌آیند. اینجا سومین سقاخانه تهران است.»
یکی دیگر از اهالی به جمع ما می‌پیوندد و می‌گوید: «سقاخانه کل عباسعلی ثبت میراث فرهنگی شده است و متصدی دارد. چند سال پیش هم یک‌بار دیگر آن را مرمت کردند. اما آنقدر که شایسته است به آن رسیدگی نمی‌کنند. اهالی بیشتر حواسشان است.» او به کاشی‌های قدیمی کنار سقاخانه اشاره می‌کند و می‌گوید: «اهالی برای این کاشی‌هاکاری از دستشان برنمی‌آید و اینها در حال تخریب است. چند ماهی است که شیشه‌ها را عوض کرده‌ و میله‌های سقاخانه را رنگ زده‌ایم. مردم نذری‌هایشان را در سقاخانه می‌اندازند.» 

فلاح می‌گوید: «چند ماه پیش بچه‌های محله را جمع کردیم و رنگ خریدیم و سقاخانه را رنگ زدیم. شیشه‌ها و نمادهایش از دست دزدها در امان نیست. به آنها دوباره رسیدگی کردیم و آنهایی را که برده‌ بودند نصب کردیم. برای نذری‌ها هم اگر همین جلوی شیشه پولت را بندازی نصیب دزدها می‌شود و اگر دستت را داخل ببری و پشت نرده‌ها و حفاظ بیفتد متصدی سقاخانه آن را برمی‌دارد. دزدها که به هیچی رحم نمی‌کنند.»
دستش را روی میله‌های سبز رنگ سقاخانه می‌گذارد و می‌گوید: «کمی عقب‌تر برو و به میله‌ها نگاه کن و بگو چه می‌بینی؟ چند نماد روی میله‌های سقاخانه ساخته شده است؟ بگو! اگر همه را ببینی جایزه داری! آهنگر این سقاخانه قاسم‌آقا بود. میله‌ها طوری ساخته شده‌است که‌ گویی دست‌ها از روبه‌رو به حالت تسلیم بالا آمده و کف دست طرح چشم کشیده شده‌ است. چشم‌هایی با مژه‌های بلند و قطره‌های اشک جاری شده از چشم.»

این ساکن قدیمی محل می‌افزاید: «حوالی سال ۱۳۸۴ بود. آن روزها سوپرمارکت داشتم. از ظهر تا شب یکی از اهالی کنار سقاخانه نشسته بود و گریه می‌کرد. شب موقع بستن مغازه کنارش نشستم و با شک و تردید اینکه بپرسم یا نه. دلم را به دریا زدم و او داستانش را برایم گفت. او بیمار بود و دکترها جوابش کرده‌ بودند و امیدی به زنده ماندنش نداشتند که نذر کرده و شفا گرفته بود.» 

سقاخانه بدون آب روح ندارد

«تهران قدیم و اصیل همین خیابان‌ها و کوچه‌پسکوچه‌های محل ماست و گرنه قدیم نه سعادت‌آبادی بود و نه شهرک غربی! شمیران و ونک هم ده بود. می‌گفتند ده‌ ونک! ‌آبادی و شهر اینجا بود.» اینها جملات یکی از قدیمی‌ها خیابان «مهدی‌خانی» است. او می‌گوید: «حوالی این خیابان ۲ سقاخانه هست. قدیم که برقی در کار نبود سقاخانه‌هایی که سر گذر بود و شمع‌هایی که مردم نذر آن می‌کردند، کوچه‌پسکوچه‌ها را روشن می‌کرد.»

به گفته او در تهران قدیم مردم در ایام عزاداری و روضه‌خوانی سیدالشهدا(ع) و به یاد شهیدان دشت کربلا در سقاخانه‌ها حضور می‌یافتند. شب‌ها هم برای افرادی که می‌خواستند از سقاخانه آب بخورند بهتر ببینند در کنار محل آب شمع‌هایی روشن می‌کردند و این کار مقدمه‌ای شد برای کسانی که نذر و نیازی داشتند و هر شب جمعه شمع‌هایی را در سقاخانه‌های تهران روشن می‌کردند. در بعضی سقاخانه‌ها تعدادی شمایل از جمله تصویر حضرت عباس(ع) و حضرت علی‌اکبر(ع) و... را هم به دیوار می‌آویختند.  

قدیم‌ها که لوله‌کشی آب وجود نداشت سنگ‌های بزرگی در سقاخانه می‌گذاشتند و آنها را پر از یخ می‌کردند تا مردم از آن آب بنوشند. این روزها هم که با لوله‌کشی آب کار راحت‌تر شده است و سقاخانه همیشه آب دارد.  

سقاخانه عزیز محمد

سقاخانه «عزیز محمد» از موقوفات فرد خیری به نام «عزیزمحمد» است. بنای سقاخانه آب‌انبار، حوضچه آب و شیر و پاشیر دارد و جایگاه خاصی برای روشن کردن شمع تعبیه شده است. اینها در دیوارکوبی نوشته شده که توسط سازمان زیباسازی کنار سقاخانه عزیزمحمد نصب شده است.  

دیوار به دیوار سقاخانه عزیز محمد خانه‌ای است که پرچم سیاهی بالای آن نصب شده است و در آن نیمه باز است و خانم‌ها وارد آن می‌شوند. جلسه قرآن و روضه امام حسین(ع) است. اغلب خانم‌ها قبل از رفتن به مجلس روضه عرض ادبی به سقاخانه می‌کنند، آبی می‌خورند و وارد خانه می‌شوند. یکی از آنها می‌گوید: «سقاخانه غروب‌ها حال و هوای دیگری دارد. افرادی که می‌خواهند با سقاخانه حال و هوایشان معنوی شود شب می‌آیند. سقاخانه است و شمع‌های روشن آن.»

راز قفل و کلید!  

او از قفل‌های سقاخانه می‌گوید: «قدیمی‌ها به میله‌های سقاخانه قفل می‌زدند و کلید را هم داخل می‌انداختند. رازش در همین بود تا روزی اگر کسی از سقاخانه گذشت و بین کلیدها، کلید هر قفل را پیدا کرد. بتواند قفل را باز کند. اما امروز قفل می‌زنند و کلید را هم با خودشان می‌برند. قفل که خود به خود باز نمی‌شود! ‌»

پنجره‌ای رو به امید

هر سقاخانه‌ معمولاً از چند بخش اصلی و اساسی تشکیل می‌شود. سقاخانه‌ها معماری اسلامی‌ـ ایرانی دارند و بیشتر نمادهای آن مانند مسجد طراحی شده است. نخستین و مهم‌ترین قسمت یک سقاخانه آبخوری آن است که امکان دسترسی به آب را برای رهگذران تشنه فراهم می‌کند. سقاخانه‌ها اسم خود را از این خاصیتشان گرفته‌اند. در گذشته که لوله‌کشی آب به شکل امروزی فراهم نبوده از ظرفی شبیه گلدان که حکم منبع آب را داشته و از چاه، تغذیه و با چند تکه یخ، خنک نگه داشته می‌شد استفاده می‌کردند. بعد از آن محراب است که یکی از نشانه‌های معماری ایرانی به شمار می‌رود. پنجره مشبک بخش دیگر سقاخانه است و انواع مختلف دارد. هر فرد نیازمندی که به سقاخانه روی می‌آورد برای برآورده شدن حاجتش شمعی روشن می‌کند یا قفل و دخیلی به پنجره مشبک آن می‌بندد.  

پیاله و داستان جام چهل‌کلید سقاخانه

در ساختمان و اجزای سقاخانه‌ها بخشی که کمترین تغییر را از گذشته تا به امروز داشته پیاله آبخوری آن است. هنگام نوشیدن آب با پیاله چون نگاه انسان به آب می‌افتد نوشیدن آب لذت بیشتری دارد. معمولاً در سقاخانه‌ها از پیاله بیشتر از لیوان استفاده می‌شود. گاهی به این پیاله‌ها، چهل کلید آویزان است و کلیدها تنها یک دندانه دارد و قفلی را باز نمی‌کند. اما در باور عموم چنین است که هر انسان حاجت‌مندی از کاسه‌های چهل کلید آب بنوشد و مبلغی هر چند ناچیز به تکایا و مجالس امام حسین(ع) اختصاص دهد گره از مشکلاتش باز می‌شود.  

تقدس آب و داستان پیدایش سقاخانه‌ها

«نصرالله حدادی» تهران‌شناس درباره پیدایش سقاخانه‌ها از کم‌آبی در ایران و تقدس آب می‌گوید: «از قدیم‌الایام آب در سرزمین ایران مقدس بود. از آنجایی که ایران سرزمین نیمه خشکی است که بیشتر از یک سوم آن آب ندارد و مردم از گذشته تا به امروز دچار مشکل کم‌آبی بوده‌اند و آب به راحتی در دسترس مردم قرار نداشت آب تقدس پیدا کرد و بعد از آن شاهکاری به نام قنات ابداع شد. به همین دلیل ایرانیان بیش از ۳ هزار سال است که در سرزمین خود قنات دارند. روشی برای نگهداری از آب که هیچ آسیب و لطمه‌ای به طبیعت نمی‌زند.»

او می‌افزاید: «در زمان قدیم قنات‌ها معمولاً در دسترس افراد متدین یا پولدار منطقه بود. آنها کل یا بخشی از آن را در اختیار مردم می‌گذاشتند و قنات حفر می‌کردند و آب در اختیار عموم مردم بود. آب‌هایی که بر سر گذرگاه‌ها و در مسیر رفت‌وآمد افراد بود و کم‌کم سقاخانه‌ها به‌وجود آمد.»

حدادی معتقد است تا قبل از سال ۱۳۳۴ که آب لوله‌کشی به تهران بیاید آب از آب‌انبارها و قنات‌ها گرفته می‌شد که باعث به وجودآمدن بیماری‌هایی مثل حصبه و آبله و... بود. او می‌گوید: «پیش از آن در سقاخانه‌ها کاسه بزرگی می‌گذاشتند که به سنگاب معروف بود و از آن آب می‌نوشیدند.»

به گفته حدادی سقاخانه تلفیقی از نگاه سنتی و معماری مساجد و تقدس آب است. علاوه بر اینها با توجه به قیام حضرت اباعبدالله(ع) و مهریه حضرت فاطمه(س) ارزش آب برای ایرانیان دوچندان است. رفته رفته سقاخانه‌ها از نگاه مردم احترام ویژه‌ای پیدا کرد و تا جایی که نذر و نیازشان را به سقاخانه می‌بردند و به آن دخیل می‌بستند.

 سقاخانه‌ها معمولاً نزدیک به مساجد، گذرگاه‌ها یا مکان‌های معروف و پرتردد ساخته می‌شد. مانند سقاخانه عزیزمحمد که نزدیک مسجد قندی است یا سقاخانه کل عباسعلی که آن زمان نزدیک زورخانه معروفی قرار گرفته بود.  

-----------------------------------------------------------------------------------------------

*منتشرشده در همشهری محله منطقه ۱۱ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۸/۲۰

کد خبر 801133

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: سقاخانه ها او می گوید چهل کلید لوله کشی میله ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۷۶۵۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پنجره ترمال بریک نسل جدید چیست؟

در این بحث نکته قابل توجه لغت ترمال بریک است که به معنی شکست حرارتی میباشد. یکی از نکات قابل توجه این پروفیل این است که در عین زیبایی و ظرافت ، تمامی قابلیت های پنجره های عایق را دارا میباشد.

پنجره‌های ترمال بریک نسل جدید، نوعی از پنجره‌های با کیفیت بالا و عملکرد بهینه هستند که برای بهبود عایق حرارتی و صوتی در ساختمان‌ها طراحی شده‌اند. این پنجره‌ها از جنس موادی مانند پلی وینیل کلراید (PVC)، آلومینیوم یا فلزات دیگر ساخته می‌شوند که دارای خصوصیات عایق حرارتی بالا و مقاومت در برابر رطوبت و حرارت هستند.

از ویژگی‌های پنجره‌ ترمال بریک نسل جدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

دو لایه شیشه: این پنجره‌ها دارای دو لایه شیشه با فاصله‌ای هوا یا گاز درونی هستند که عایق حرارتی بیشتری ایجاد می‌کند.

فریم با کیفیت: فریم‌های آلومینیوم یا PVC با قابلیت جلوگیری از انتقال حرارت از بیرون به داخل یا برعکس، عملکرد بهتری در ایجاد عایق حرارتی دارند.

مواد عایق: استفاده از مواد عایق حرارتی در فضای بین لایه‌های شیشه و همچنین در فریم پنجره به عایق حرارتی بیشتری منجر می‌شود.

عایق صوتی: پنجره‌های ترمال بریک نسل جدید علاوه بر عایق حرارتی، دارای عملکرد خوبی در جلوگیری از صداهای بیرونی نیز هستند.

طراحی مدرن: این پنجره‌ها علاوه بر اینکه عملکرد عایق حرارتی و صوتی بالایی دارند، دارای طراحی مدرن و زیبا نیز می‌باشند که به زیبایی و استحکام ساختمان اضافه می‌کند.

پنجره ترمال بریک معایب

پنجره‌های ترمال بریک به طور کلی دارای مزایا زیادی هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به بهبود عایق حرارتی و صوتی، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، افزایش راحتی و کیفیت زندگی اشاره کرد. با این حال، همچنین معایبی نیز ممکن است وجود داشته باشد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

قیمت: پنجره‌های ترمال بریک معمولاً قیمت بالاتری نسبت به پنجره‌های معمولی دارند. این افزایش قیمت ممکن است برخی افراد را از استفاده از این نوع پنجره‌ها باز دارد.

نیاز به نصب حرفه‌ای: نصب پنجره‌های ترمال بریک نیاز به تخصص و تجربه دارد. اگر نصب به درستی انجام نشود، ممکن است عایق‌های حرارتی و صوتی به درستی عمل نکنند یا مشکلات دیگری به وجود آید.

تغییر شکل در شرایط محیطی متفاوت: برخی از پنجره‌های ترمال بریک ممکن است در شرایط محیطی خاصی مانند دمای بسیار بالا یا پایین، شکل خود را تغییر دهند یا مشکلاتی مانند مه شدن شیشه داشته باشند.

نیاز به نگهداری: برخی از انواع پنجره‌های ترمال بریک نیاز به نگهداری و تعمیرات دوره‌ای دارند تا عملکرد بهینه خود را حفظ کنند. این نیاز به نگهداری ممکن است هزینه و زمان بیشتری را برای مالک ساختمان به همراه داشته باشد.

به طور کلی، با اینکه پنجره‌های ترمال بریک دارای مزایای زیادی هستند، اما باید معایب آن‌ها را نیز در نظر گرفت و با مزایا و نیازهای خود به مقایسه کرد تا تصمیم مناسبی در خصوص استفاده از آن‌ها بگیرید.

پنجره ترمال بریک کشویی

پنجره‌های ترمال بریک کشویی یک نوع پنجره هستند که همزمان با داشتن ویژگی‌های ترمال بریک، از طراحی کشویی برای باز و بسته شدن آسان استفاده می‌کنند. این نوع پنجره‌ها معمولاً برای ایجاد ورودی‌های هوا و نور بیشتر به داخل فضا و همچنین برای دسترسی آسانتر به بیرون و داخل استفاده می‌شوند.

ویژگی‌های اصلی پنجره‌های ترمال بریک کشویی شامل موارد زیر می‌باشد:

عایق حرارتی: پنجره‌های ترمال بریک کشویی دارای ساختاری هستند که از انتقال حرارت از بیرون به داخل یا برعکس جلوگیری می‌کند. این ویژگی به کاهش مصرف انرژی و هزینه‌های گرمایشی و سرمایشی کمک می‌کند.

عایق صوتی: این نوع پنجره‌ها همچنین از عایق‌های صوتی قوی برخوردارند که از ورود صداهای ناخواسته به داخل فضا جلوگیری می‌کنند.

دو لایه شیشه: بیشتر پنجره‌های ترمال بریک کشویی دارای دو لایه شیشه با فاصله‌ای هوا یا گاز درونی هستند که بهبود عایق حرارتی و صوتی را ارتقا می‌بخشد.

طراحی کشویی: طراحی کشویی این پنجره‌ها باعث می‌شود که باز و بسته کردن آن‌ها بسیار آسان و راحت باشد و دسترسی به بیرون و داخل فضا بهبود یابد.

مقاومت در برابر عوامل جوی: پنجره‌های ترمال بریک کشویی عموماً از موادی ساخته می‌شوند که مقاومت خوبی در برابر عوامل محیطی مانند باران، باد و خورشید دارند.

از آنجایی که پنجره‌های ترمال بریک کشویی از ترکیب ویژگی‌های ترمال بریک و طراحی کشویی بهره می‌برند، معمولاً به عنوان یک گزینه محبوب برای ساختمان‌ها با توجه به عملکرد و استحکام آن‌ها شناخته می‌شوند.

منبع : گروه صنعتی پنسا

کد خبر 748806